Phóng viên: Có thể thấy, trong 10 năm qua, đầu tư của cộng đồng người Việt Nam ở
nước ngoài vào các dự án trên các thành phố lớn liên tục tăng, những tư vấn của các
chuyên gia VK, những công việc thầm lặng của các GS, TS, nhà khoa học kiều bào đã
đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. Trong quá trình
phát triển đó, không tránh khỏi những bất cập. Đó cũng là tiến trình phát triển bình
thường của xã hội. Theo quý vị, những bất cập nổi trội là những gì? Xin mời ý kiến của
ông Calvin Trần.
Ông Calvin Trần: Tôi thấy nhờ Nghị quyết 36 mà chúng ta có luật kinh doanh ưu đãi
dành cho kiều bào. Trước đây, trong giấy chứng nhận nguồn gốc thì tôi xin phép được.
3, 4 năm trở lại đây, thì không được. Bởi vì bây giờ chúng tôi phải thực hiện theo Luật
đầu tư nước ngoài. Còn nói về vấn đề visa, thì tôi rất buồn. Tôi ở quận 1, thành phố Hồ
Chí Minh vài năm thì ở đây thực hiện rất tuyệt vời. Nhưng tôi về Tân Phú, quận 6, thành
phố Hồ Chí Minh hay về Đồng Tháp hoặc An Giang rất khó khăn. Vì vậy tôi thấy các
chính sách từ trung ương rất tốt nhưng về đến cơ sở thì lại gặp nhiều khó khăn, rắc rối.
Tôi đề nghị đã là núm ruột của quê hương, là bộ phận không tách rời của đất nước, khi
chúng tôi xin visa rồi thì hãy cho chúng tôi tạm trú, tạm vắng một cách dễ dàng. Còn về
các vấn đề liên quan đến làm ăn, sinh sống, đầu tư, tôi thấy khá tốt.
Phóng viên: Thưa ông Phan Thành, ông có thể đưa ra quan điểm của mình?
Ông Phan Thành: Chính từ sau khi Nghị quyết 36 ra đời, đến ngày hôm nay, Nhà nước
đã có một số thay đổi trong chính sách để tạo thuận lợi hơn cho bà con kiều bào.Ví dụ
người Việt Nam ở nước ngoài trở về Việt Nam có quốc tịch Việt Nam dễ dàng. Chính cái
đó lại gây trở ngại cho bà con kiều bào khi đầu tư kinh doanh khi áp theo luật đầu tư
quốc tế. Trước đây, nhà nước có nghị định 51 cho người Việt Nam ở nước ngoài mở
công ty sử dụng luật đầu tư của Việt Nam như người Việt Nam. Sau này, khi có luật cho
người Việt Nam trở về Việt Nam dễ dàng với quốc tịch Việt Nam thì hủy bỏ Nghị định 51.
Do vậy, kiều bào phải lựa chọn hình thức đầu tư: hoặc là nhà đầu tư nước ngoài hoặc là
nhà đầu tư trong nước. Nên bây giờ chúng ta suy nghĩ làm thế nào để cho thỏa đáng
cho bà con được đầu tư kinh doanh thuận lợi, dễ dàng.
Phóng viên: Thưa bà Bạch Vân, ý kiến của bà về việc này như thế nào và hạn chế của
công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh là gì?
TS Lương Thị Bạch Vân: Tôi muốn bổ sung thêm về Luật đầu tư. Trước đây khi Luật
quốc tịch (sửa đổi) chưa có hiệu lực, thì một người gốc Việt khi về nước đầu tư có thể
chọn hoặc theo luật đầu tư trong nước hoặc theo luật đầu tư nước ngoài. Chính điều này
đã thu hút nhiều người Việt Nam ở nước ngoài, đặc biệt là thế hệ trẻ về Việt Nam.
Nhưng kể từ khi Luật quốc tịch (sửa đổi) có hiệu lực, người Việt Nam ở nước ngoài chỉ
được chọn một lựa chọn mà thôi: hoặc vào quốc tịch Việt Nam đầu tư theo dạng trong
nước hoặc giữ quốc tịch nước ngoài thì theo luật đầu tư nước ngoài. Về lý thì đúng.
Nhưng trong thực tế lại có khó khăn đối với một số kiều bào. Ví dụ, một số kiều bào sinh
sống tại CHLB Đức hoặc ở những nước chỉ công nhận một quốc tịch thì những người
đó, mặc dù họ muốn giữ quốc tịch Việt Nam nhưng nước sở tại không cho phép họ đăng
ký quốc tịch Việt Nam. Chính vì vậy, đối với những người này, họ chỉ đầu tư theo diện là
người nước ngoài. Do đó, nó có một số trở ngại. Riêng về luật quốc tịch (sửa đổi), từ khi
luật có hiệu lực phải mất vài ba năm sau mới đưa ra những thông tư, nghị định hướng
dẫn. Trong khoảng thời gian đó, kiều bào gặp rất nhiều khó khăn. Có những việc tưởng
rằng chỉ ra thông tư, nghị định là xong, nhưng trong thực tế người thực thi các nghị định
đó, những người mà bà con gặp, tiếp xúc hàng ngày về mặt giấy tờ thủ tục không nắm
được những hướng dẫn thay đổi ở trong nước. Chính điều này, trong một chừng mực
nào đó làm cho bà con kiều bào mất lòng tin.
Phóng viên: Để cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài có nhận thức tốt về chủ
trương, chính sách của Việt Nam đối với kiều bào, để bà con cống hiến nhiều hơn nữa
cho đất nước thì những khó khăn, những rào cản cần phải được khắc phục. Theo các vị
khách mời, những giải pháp nào là cần thiết để khắc phục nhằm tạo điều kiện cho kiều
bào. Xin mời ông Phan Thành.
Ông Phan Thành: Để tạo lòng tin cho bà con kiều bào, Nhà nước ta cần phải thực hiện
cụ thể hơn. Guồng máy của mình cần phải tinh giản hơn nữa. Đó là điều quan trọng
nhất. Chúng ta phải làm sao thực hiện cho thật trong sáng, rõ ràng. Như vậy sẽ gây
dựng được niềm tin trong bà con kiều bào, từ đó người Việt Nam ở nước ngoài sẽ ngày
càng trở về nước nhiều hơn.
Phóng viên: Thưa GS Huỳnh Hữu Tuệ, ông đưa ra phương án giải quyết một trong
những vấn đề trên như thế nào để tạo thuận lợi hơn nữa cho kiều bào xây dựng quê
hương?
GS Huỳnh Hữu Tuệ: Tôi hi vọng Đại hội Đảng XII năm 2016 sẽ phân tích tình hình để
dẫn tới một quyết định thật rõ ràng tại sao guồng máy của chúng ta nặng nề như thế
này. Rất nhiều người yêu cầu cần phải cải tổ ngay nền giáo dục của Việt Nam. Nhưng
nền giáo dục của chúng ta thực chất là hệ quả của tổng thể của cơ chế, của mô hình mà
chúng ta xây dựng chứ không phải tự thân là như vậy. Như vậy muốn cải tổ được phải
cải tổ mang tính chất chiều sâu. Từng người cố gắng giải quyết một cách tốt nhất những
vấn đề mà mình chịu trách nhiệm. Tôi hi vọng với tinh thần trách nhiệm của từng cá
nhân trong xã hội, đặc biệt từ phía lãnh đạo Đảng, Nhà nước sẽ cải tổ để cho guồng
máy nhẹ bớt và để cho hiệu quả công việc tăng lên. Như vậy sẽ rút ngắn được thời gian
để kết quả đầu tư xứng với công sức, thời gian tiền bạc mà toàn dân đã bỏ vào.
Phóng viên: Bà Lương Thị Bạch Vân có ý kiến gì để Hội liên lạc về người Việt Nam ở
nước ngoài thành phố Hồ Chí Minh hoạt động hiệu quả, phát huy vai trò là cầu nối của
chính quyền thành phố trong việc vận động những người con thành phố HCM ở nước
ngoài hướng về quê hương?
TS Lương Thị Bạch Vân: Hội người Việt Nam ở nước ngoài thành phố thường xuyên
mời phòng quản lý xuất nhập cảnh của thành phố đến trao đổi thông tin. Mỗi khi có thông
tin, ứng dụng gì mới dành cho bà con kiều bào, một mặt phòng quản lý xuất nhập cảnh
thông báo tới tận quận, huyện, phường, xã. Nhưng không loại trừ trường hợp, ở dưới cơ
sở, người ta đã áp dụng chưa đúng, chưa tốt. Điều tôi muốn nhấn mạnh ở đây là các
thành viên làm về công tác kiều bào cần phải nắm chắc những chính sách đó để hướng
dẫn cho kiều bào. Chúng tôi nghĩ rằng việc này rất cần thiết nên trong thời gian qua,
chúng tôi đã tháo gỡ được khá nhiều việc.
Điều thứ hai tôi muốn nói, thông qua hệ thống các ban liên lạc, chúng tôi biết rằng mỗi
lần kiều bào về, họ lại đem hàng hóa về. Đây là nguồn trao đổi, đem hàng hóa của nước
ngoài về và mang hàng hóa của trong nước ra thế giới. Đặc biệt, bà con kiều bào có
nhiều mối quan hệ khăng khít, năng động với các nước sở tại như Lào, Thái Lan chẳng
hạn. Từ buổi ban đầu là trao đổi hàng hóa, sau đó là đầu tư, kinh doanh để từ đó bà con
có những cơ hội làm ăn phát triển tốt. Với hội liên lạc với người Việt Nam ở nước ngoài
thành phố, chúng tôi có thuận lợi là được tạo điều kiện để trở thành một hội đoàn mang
nhiệm vụ hỗ trợ kiều bào là chính. Kiều bào đến nhờ tư vấn thông tin đều được giải đáp
miễn phí. Chúng tôi có đội ngũ nhiều luật sư, luật gia có am hiểu để tư vấn. Chúng tôi
nghĩ rằng rất cần những bàn tay ở trong nước để giúp cho cuộc trở về của bà con thuận
lợi hơn.
Phóng viên: Thưa quý vị, thưa các vị khách mời
Để đẩy nhanh quá trình hội nhập quốc tế, đồng thời củng cố lòng tin của kiều bào đối với
chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của nhà nước thì nhất thiết các
cấp, các ngành, các địa phương cần tiếp tục đẩy mạnh tăng cường công tác tuyền truyền
Nghị quyết 36 của Bộ Chính trị, tiếp tục đơn giản hóa và minh bạch các thủ tục hành
chính, cụ thể hóa các chính sách liên quan đến người Việt Nam ở nước ngoài nhằm đảm
bảo sự thống nhất, thông suốt trong việc triển khai từ Trung ương đến địa phương. Có
như vậy, số lượng kiều bào về với quê hương đất nước sẽ không ngừng tăng lên. Từ đó
nguồn lực to lớn của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài sẽ được phát huy một
cách tối đa đối với sự phát triển đất nước.
Một lần nữa xin trân trọng cảm ơn các vị khách mời đã tham dự buổi tọa đàm: Kiều bào
đóng góp xây dựng quê hương của chúng tôi./