บท 7
1.Việt Nam nửa cuối thế kỷ XĨ (1858-1896)
1.1. Thực dân Pháp xâm lược Việt Nam (1858-1884)
a. Thực dân Pháp đánh chiếm Nam Kỳ
Ngày 1/9/1858, Pháp tấn công Đà Nẵng , bắt đầu quá trình xâm lược Việt Nam. Đà Nẵng là một vị trí quân sự quan trọng, là một hải cảng thuận lợi cho tàu chiến; Đà Nẵng gần Huế nên nếu chiếm được Đà Nẵng thì Pháp sẽ có khả năng chiếm ngay được kinh thành Huế . Tuy vậy, Pháp đã bị giam chân ở đây, không thể chiếm được Đà Nẵng.
Tình thế đó buộc Pháp thay đổi chiến lược. Nhận thấy Nam Kỳ là vùng đất giàu có,nhiều lúa gạo ; lực lượng quân sự ở đây mỏng ; từ Nam Kỳ có thể ngược sông Mê Công tỡi Cao Miên, Vân Nam ; đáng Nam Kỳ sẽ ít gặp sự phản ứng của nhà Thanh.Do đó, từ Đà Nẵng, Pháp đã đưa một lực lượng lớn kéo vào tấn công Nam Kỳ.
Đầu năm 1859, thành Gia Định bị Pháp chiếm. Tuy vậy, thực dân Pháp không thể mở rộng phạm vi chiếm đóng vì bị lực lượng triều Nguyễn giam chân. Đến năm 1861,sau khi được tăng viện, Pháp đánh tan quân triều Nguyễn ở Gia Định và lần lượt chiếm Định Tường và Biên Hoà. Năm 1862 , triều đình Nguyễn ký Hiệp ước Nhâm Tuất, nội dung chính là thừa nhận Pháp có quyền cai quản ba tỉng miền Đông Nam Kỳ, mở các cửa niển cho người Pháp thông thương, Pháp được tự do truyền đạo Thiên Chúa.
Mùa mưa năm 1867, Pháp bất ngờ tấn công miền Tây Nam Kỳ, chỉ trong 4 ngày cả ba tỉnh miền Tây đã bị rơi vào tay Pháp.
Ngay khi Pháp bị Pháp xâm lược, nhân dân Nam Kỳ đã nhanh chóng đứng lên chống thực dân Pháp. Giai đoạn này nhân dân vẫn đấu tranh dưới ngọn cờ của triều đình. Một cuộc khởi nghĩa tiêu biểu do Trương Định lãnh đạo đã nổ ra. Ông được nhân dân tôn là "Bình Tây đại nguyên soái", với lực lượng hơn 1 vạn nghĩa binh, nghĩa quân Trương Định làm Pháp khiếp sợ.
Khi 3 tỉnh miền Tây bị mất, các cuộc khởi nghĩa của nhân dân ngày càng độc lập so với quân triều đình. Nguyễn Trung Trực là một ngươfi làm nghề chài lưới đã tập hợp nhân dân đứng lên chống Pháp. Ông đã đốt tàu Pháp trên sông Nhật Tảo. Khi bị bắt, Nguyễn Trung Trực đã nói một câu bất hủ: "Bao giờ hết cỏ nước Nam mới hết người Nam chống Tây".